Koha e parashikuar e leximit: 3 minuta
08 dhjetor 2025
Ekspertët nga Universiteti i Aberystwyth po punojnë për përpilimin e fjalorit të parë të plotë të keltishtes së lashtë, duke mbledhur më shumë se 1,000 fjalë të përdorura nga viti 325 para Krishtit deri në vitin 500 pas Krishtit.
Fjalori synon të ofrojë një pasqyrë të peizazhit gjuhësor të Britanisë dhe Irlandës 2,000 vjet më parë, megjithëse materiali i mbetur është relativisht i kufizuar për shkak të humbjeve gjatë kohës.
Burimet përfshijnë rrëfimet e Jul Cezarit mbi pushtimin e Evropës Veriore, gurët përkujtimorë të lashtë dhe dokumente administrative romake që përmbajnë fjalë kelte. Fjalët dhe emrat vendesh që do të përfshihen reflektojnë përdorimin e gjuhës në Mbretërinë e Bashkuar dhe Irlandë para dhe gjatë periudhës romake.
Dr. Simon Rodway, lektor i lartë në departamentin e studimeve uellsiane dhe kelte, tha se është emocionuese të përfshihet në këtë projekt historik: “Këto burime të shpërndara nuk janë bashkuar më parë në një mënyrë që ofron një pasqyrë kaq të qartë të gjuhëve kelte të folura në këto ishuj gjatë agimit të periudhës historike.”
Fjalët e mbledhura do të ndihmojnë jo vetëm gjuhëtarët, por edhe historianët, arkeologët dhe specialistët e arkeogjenetikës të kuptojnë më mirë kulturën dhe gjuhën e komuniteteve kelte të lashta. Gjuhët moderne kelte, si uellsishtja, irlandishtja, gaelishtja skoceze, bretonishtja dhe kornualishtja, ruajnë disa rrënjë të ngjashme me homologët e tyre të lashtë.
Për shembull, fjalët për “det” në uellsisht dhe irlandishten e vjetër – môr dhe muir – korrespondojnë me emra të lashtë keltë si Moridunum, që nënkupton “fort deti” dhe ishte një emër për Carmarthen në jugperëndim të Uellsit.
Dr. Rodway shtoi se pjesa më e madhe e materialit do të vijë nga periudha romake në Britani, ndërsa për Irlandën, ku ndikimi romak ishte më i kufizuar, burimet janë më të pakta. Një tjetër burim i rëndësishëm janë mbishkrimet në gurë me alfabetin Ogham, të përdorura për të gdhendur emra dhe fjalë në dru, metal, kockë dhe gur.
“Pasi të përpilohen të gjitha këto materiale, do të krijojmë një rrëfim të qartë mbi përdorimin e gjuhës kelte në Evropën Veriperëndimore gjatë periudhës së hershme historike,” tha Rodway.
Plani është që fjalori të publikohet si version online dhe i shtypur, duke e bërë të aksesueshëm për studiues dhe publikun e gjerë.
