Koha e parashikuar e leximit: 4 minuta
04 shkurt 2025
Gjithnjë e më shumë njerëz në Serbi po kërkojnë ndryshim. Qeveria refuzon kritikat – dhe monitoron aktivistët. Për ta bërë këtë, Beogradi mund të mbështetet në teknologjinë zvicerane, të cilën e bleu në vitin 2023 për gati 2 milionë franga, shkruan Blik zviceran.
Kriza politike në Serbi po intensifikohet. Të martën, kryeministri Millosh Vuçeviq dha dorëheqjen. Megjithatë, kjo nuk ka gjasa të kënaqë lëvizjen e protestës. Opozita prej kohësh kërkon më shumë: reforma të thella – dhe shpresa për rënien e një qeverie afër Rusisë, shkruan Fabian Eberhard, kryeredaktor i edicionit të së dielës të gazetës zvicerane Blik.
Presidenti Aleksandar Vuçiq është kapur pas pushtetit dhe po përdor metoda jashtëzakonisht të diskutueshme. Në fund të vitit 2024, organizata për të drejtat e njeriut Amnesty International dhe rrjeti investigativ BIRN njoftuan se qeveria po monitoronte aktivistët dhe gazetarët. Sipas analizës së të dhënave mjeko-ligjore, autoritetet serbe kanë instaluar ilegalisht spyware në dhjetëra telefona të kritikëve të regjimit, shkruan gazeta. Programet e vëzhgimit shkarkonin foto dhe mesazhe me tekst, aksesonin kamerat dhe mikrofonat.
Ministria e Brendshme e Serbisë dhe shërbimi i inteligjencës i kanë hedhur poshtë akuzat si “të pakuptimta” dhe “të pasakta”.
Teknologji spiunazhi me vlerë dy milionë franga
Tani, hulumtimi tregon se qeveria serbe gjithashtu mbështetej në teknologjinë zvicerane për operacionet e saj spiunazhi. Në vitin 2023, autoritetet zvicerane miratuan dërgimin e të ashtuquajturave kapëse IMSI në Beograd me vlerë gati dy milionë franga. Këto pajisje shumë të sofistikuara mundësojnë vendndodhjen, përgjimin dhe monitorimin e telefonave celularë. Këto janë pajisje që mund të përdoren për të lexuar Identitetin Ndërkombëtar të Pajtimtarit celular (IMSI) nga karta SIM e një telefoni celular dhe për të përcaktuar vendndodhjen e tij brenda një qelize specifike të rrjetit celular. Zakonisht përdoret në luftën kundër krimit.
Sekretariati Zviceran për Çështjet Ekonomike (Seco) konfirmoi dorëzimin. Sipas zëdhënësit Fabian Mayenfisch, pajisjet e vëzhgimit u eksportuan në institucionet shtetërore në Serbi. Ai nuk ka specifikuar se cilën, por me siguri ka qenë Ministria e Punëve të Brendshme apo shërbimi inteligjent BIA. Nuk dihet gjithashtu se cila kompani zvicerane e ka zbatuar kontratën.
Blik shkruan se shitja e teknologjisë zvicerane të vëzhgimit shtetit serb është e diskutueshme. Rregullorja për eksportin dhe ndërmjetësimin e mallrave për mbikëqyrje të internetit dhe celulare ndalon shpërndarjen nëse ekziston dyshimi i arsyeshëm se teknologjia do të përdoret për shtypje në vendin e përdoruesit përfundimtar.
Sot, eksportet ndoshta do të refuzoheshin.
Për vendimin për eksportimin e kapëseve IMSI, Seco u konsultua me Ministrinë e Punëve të Jashtme (EDA), Ministrinë e Mbrojtjes (VBS) dhe shërbimin e inteligjencës (NDB). Në fund qeveria dha dritën jeshile. Zëdhënësi i Seco, Mayenfish tha: “Gjatë shqyrtimit individual nuk kishte prova të mjaftueshme që përdoruesi përfundimtar do ta përdorte këtë teknologji për shtypje.”
Sot ndoshta vendimi do të ishte ndryshe. Dëshmia se autoritetet serbe po përdorin spyware kundër kritikëve të regjimit janë tashmë shumë të qarta. Aktivistët dhe gazetarët u thirrën në polici për të ashtuquajturat “intervista informacioni”, një praktikë e kohës së komunizmit, në të cilën personazhet e opozitës u morën në pyetje pa një arsye të qartë gjatë këtyre intervistave, ata u detyruan të dorëzonin celularët e tyre, të cilët ishin më pas i instaluar me spyware nga policia Sipas një raporti të Amnesty International, është përdorur softueri izraelit Pegasus, si dhe softueri serb i vëzhgimit Novispy.
Tani ka mbetur vetëm Vuçiq.
Vuçiq gjithnjë e më shumë po sundon me metoda autoritare. Media, gjyqësori dhe administrata janë kryesisht nën kontrollin e besnikëve të tij. Megjithatë, protestat e nisura tre muaj më parë tani po e kërcënojnë seriozisht atë. Vendi është dëshmitar i demonstratave më të mëdha që nga kryengritja kundër Slobodan Millosheviçit në vitin 2000.
Vuçiq, i cili ka qenë në pushtet në funksione të ndryshme që nga viti 2012, ka akuzuar protestuesit se janë nën kontrollin e shërbimeve të huaja inteligjente.
Me tërheqjen e kryeministrit Millosh Vuçeviç, qeveria serbe shpreson të qetësojë opozitën. A do të ndihmojë kjo sakrificë e kryeministrit? Pas dorëheqjes së tij, lëvizja protestuese ka vetëm një fajtor për situatën në vend: Aleksandar Vuçiqin, përfundon Blik zviceran.
