Koha e parashikuar e leximit: 4 minuta
01 prill 2025
Elbasan (Shqipëri) (AFP) – Dikur krenaria e regjimit komunist të Shqipërisë, kompleksi gjigant i metaleve të Elbasanit është tani një nga vendet më të ndotura në Ballkan, i ngarkuar me qindra mijëra ton mbetje, shumica e tyre të rrezikshme.
“Çeliku i Partisë”, një kompleks industrial i ndërtuar në vitet 1970 me ndihmën kineze, dikur mbante deri në 10,000 punonjës në 500 fabrika gjatë regjimit të diktatorit Enver Hoxha.
Tani, vetëm një e dhjeta e atij numri punojnë në fabrikat e privatizuara që kanë mbijetuar, ndërsa gjithçka që mund të shitej është hequr nga rrënojat e të tjerave.
Pavarësisht rrezikut dhe erës së keqe, çdo person mund të hyjë në shumë pjesë të mëdha të kompleksit dhe shumë njerëz fitojnë jetesën duke grumbulluar mbetje të rrezikshme për të nxjerrë metale për t’i shitur.
“Kjo është një zonë ku janë depozituar 1.5 deri në 2 milionë ton mbetje të rrezikshme për më shumë se 35 vjet, duke ndotur ujërat, ajrin dhe tokën,” tha Beqir Kila, një aktivist i njohur mjedisor dhe inxhinier shqiptar, për AFP.
Analizat e kryera nga grupe të ndryshme të ekspertëve të pavarur kanë treguar nivele plumbi, nikeli dhe kromi që janë të paktën tre herë më të larta se kufijtë e përcaktuar nga Bashkimi Europian, tha ai.
Agjencia mjedisore e Shqipërisë tha se kompleksi, vetëm pesë kilometra larg qytetit të Elbasanit, është në krye të listës së “siteve me rrezik të lartë dhe potencial të lartë ndotjeje nga mbetjet e metaleve të rënda si ferronikel dhe ferrokromi, një trashëgimi që vazhdon të ndotë ujërat e lumit Shkumbin”, sipas një raporti të janarit.
Megjithatë, autoritetet nuk po propozojnë ndonjë zgjidhje, paralajmërojnë aktivistët e mjedisit.
“Mbetjet e depozituara në ajër, në mëshirë të kushteve atmosferike, kalojnë ndryshime dhe të gjithë elementët e rrezikshëm dhe toksik që ato përmbajnë depërtojnë në tokë dhe ujë,” paralajmëroi Kila, duke treguar duar të mbuluara me pluhur të zi.
Për vite me radhë, kjo zonë në luginën e pasur bujqësore të Shqipërisë është shoqëruar me raporte për shkallë të larta të kancerit dhe defekteve të lindjes.
“Emetimet e plumbit kanë shkaktuar dështime në tru, sidomos te fëmijët, por edhe probleme gjenetike te bagëtitë dhe shpendët,” tha Kila.
‘Ndotje katastrofike’
Uzinat e çelikut kanë këmbëngulur prej kohësh se po ndjekin rregullat, por as ato dhe as qeveria shqiptare nuk iu përgjigjën kërkesave të AFP-së për koment.
Ne e konsiderojmë katastrofike ndotjen në zonën industriale të ish-kompleksit të çelikut të Elbasanit”, tha eksperti mjedisor Ahmet Mehmeti.
Krahas problemeve nga fabrikat e vjetra, të rrënuara, shumë prej të cilave janë në rrezik shembjeje, ka edhe ndotje nga fabrikat e reja, paralajmëroi ai.
Shifrat zyrtare për ndotjen e ajrit rreth Elbasanit nuk ekzistojnë dhe vlerësimi i cilësisë së ajrit bëhet nga vetë fabrikat.
“Lojë e fshehtë me autoritetet u përshtatet në mënyrë të përkryer kompanive”, tha Mehmeti, pasi ata janë të interesuar për uljen e kostove dhe jo për nivelet e ndotjes.
Një ekip i AFP-së pa një oxhak që nxirrte tym të zi në vend. Por kur erdhi një kameraman me dron, tymi u ndal papritur.
“Mbetjet përmbajnë krom, nikel, zink… shkarkimet kalojnë në ujë, derdhen në lumin e afërt, i cili përdoret për ujitjen e tokës dhe përfundon me fruta dhe perime në pjatën tonë”, tha Mehmeti.
Shqipëria eksporton mbetje të rrezikshme dhe jo të rrezikshme që nuk lihen në vend pasi nuk është në gjendje t’i trajtojë vetë.
Korrikun e kaluar, gjithsej 102 kontejnerë të mbushur me mbetje u nisën nga Shqipëria për në Tajlandë, ku do të ricikloheshin.
Por pasi një denoncues raportoi se mbetjet dyshohej se ishin toksike dhe nuk ishin regjistruar si të tilla, ato u kthyen dhe ndodheshin në Shqipëri që prej nëntorit.
“Shqipëria ka një ligj për eksportin e mbetjeve të rrezikshme dhe jo të rrezikshme, por problemi qëndron në mungesën e kontrollit mbi procedurat dhe dokumentet”, tha aktivisti mjedisor Lavdosh Ferruni.
Prokuroria publike në portin e Durrësit ka hapur një hetim me Zyrën Evropiane Kundër Mashtrimit (OLAF) për rastin.
Ndërkohë mbetjet e dyshuara toksike mbeten në Shqipëri.
