Koha e parashikuar e leximit: 4 minuta
10 dhjetor 2025
Një hetim ndërkombëtar ka zbuluar një skandal tronditës në tregun e fertilitetit, ku një dhurues sperme, pa dijeninë e tij mbante një mutacion të rrezikshëm gjenetik TP53, ka bërë të mundur lindjen e të paktën 197 fëmijëve në 14 shtete europiane, përfshirë edhe Shqipërinë.
Mutacioni në gjenin TP53 lidhet me sindromën e rrallë Li-Fraumeni, një gjendje që rrit rrezikun për të zhvilluar forma të rënda të kancerit, duke përfshirë tumoret e fëmijërisë, kancerin e gjirit, trurit, kockave dhe leukemitë. Dhuruesi, i cili kishte filluar të dhuronte spermë që nga viti 2005 si student, mbante mutacionin vetëm në rreth 20% të spermës së tij, gjë që e mbajti të shëndetshëm vetë, por jo fëmijët e krijuar prej tij.
Disa nga fëmijët tashmë janë diagnostikuar me kancer, ndërsa disa të tjerë kanë ndërruar jetë në moshë të vogël. Mjekët që ndoqën këto raste ngritën alarmin në një konferencë ndërkombëtare, duke evidentuar një lidhje të frikshme midis disa fëmijëve të sëmurë dhe të njëjtit dhurues.
Hetimi është kryer nga 14 transmetues publikë europianë, përfshirë BBC, dhe ka zbuluar se sperma e dhuruesit është përdorur në 67 klinika fertiliteti në vende si Danimarka, Belgjika, Spanja, Gjermania, Greqia, Polonia, Irlanda, Maqedonia e Veriut, Serbia, Hungaria, Gjeorgjia, Islanda, Qiproja dhe Shqipëria.
Në Belgjikë, ku ligji lejon maksimalisht gjashtë familje për dhurues, sperma e tij u përdor nga 38 gra, duke sjellë në jetë 53 fëmijë. Banka Europiane e Spermës, me seli në Danimarkë, pranoi se kufizimet janë shkelur në disa shtete, duke nxjerrë në pah boshllëqet e mëdha në kontrollin e industrisë globale të fertilitetit.
Banka Evropiane e Spermës tha se “vetë donatori dhe anëtarët e familjes së tij nuk janë të sëmurë” dhe një mutacion i tillë “nuk zbulohet në mënyrë parandaluese nga shqyrtimi gjenetik”. Ata thanë se “e bllokuan menjëherë” donatorin sapo u zbulua problemi me spermën e tij.
Fëmijët kanë vdekur
Mjekët që po vizitonin fëmijë me kancer të lidhur me dhurimin e spermës ngritën shqetësime në Shoqatën Evropiane të Gjenetikës Njerëzore këtë vit.
Ata raportuan se kishin gjetur 23 fëmijë me variantin nga 67 fëmijë të njohur në atë kohë. Dhjetë prej tyre ishin diagnostikuar tashmë me kancer.
Përmes kërkesave për Lirinë e Informacionit dhe intervistave me mjekë dhe pacientë, ne mund të zbulojmë se shumë më tepër fëmijë kanë lindur nga donatori.
Shifra është të paktën 197 fëmijë, por ky mund të mos jetë numri përfundimtar pasi të dhënat nuk janë marrë nga të gjitha vendet.
Gjithashtu nuk dihet se sa prej këtyre fëmijëve e kanë trashëguar variantin e rrezikshëm.
Dr. Edwige Kasper, gjenetiste e kancerit në Spitalin Universitar të Rouen në Francë, deklaroi para hetuesve se një numër i madh fëmijësh të ngjizur me spermën e donatorit tashmë kanë zhvilluar forma të ndryshme të kancerit. Sipas saj, disa prej tyre janë diagnostikuar me dy lloje kanceri dhe disa kanë humbur jetën në moshë shumë të re.
Mjekët kanë ngritur alarmin, teksa numri i fëmijëve të prekur nga mutacioni vdekjeprurës TP53 po rritet. Dr. Edwige Kasper konfirmon se disa prej tyre kanë zhvilluar dy lloje kanceri para moshës madhore – dhe disa kanë humbur jetën tragjikisht.
Një nënë franceze, e cila zbuloi se vajza e saj mban mutacionin, thotë se nuk ka faj për donatorin, por e quan “të pafalshme” që klinika i dha spermë që “mbante rrezik të fshehur”. Ajo pranon se tani jeton me frikën se kanceri mund të shfaqet “çdo ditë, në çdo formë”.
Hetimi zbuloi se sperma e donatorit është përdorur nga 67 klinika në 14 shtete europiane – shumëfish duke i kaluar kufizimet kombëtare. Në Belgjikë, ku lejohet përdorimi nga vetëm gjashtë familje, u përdor për 38 gra, duke sjellë në jetë 53 fëmijë.
Ekspertët paralajmërojnë se sistemi global i dhurimit të spermës ka boshllëqe serioze dhe se rasti i fundit ekspozon rrezikun real që fëmijët të trashëgojnë sëmundje të rralla gjenetike pa asnjë mbikëqyrje ndërkombëtare.
