Koha e parashikuar e leximit: 6 minuta
12 shtator 2025
Kryeministri polak Donald Tusk mban një konferencë për shtyp në Lask të Polonisë të enjten në lidhje me kërcënimin që paraqesin dronët rusë.
Polonia ka aktivizuar Nenin 4 të Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut, NATO, pasi vendi raportoi 19 “shkelje” të hapësirës së saj ajrore nga dronë rusë të mërkurën.
Avionët luftarakë të NATO-s rrëzuan disa dronë rusë që shkelën hapësirën ajrore polake gjatë një sulmi ndaj Ukrainës fqinje, duke shënuar herën e parë që aleanca qëlloi të shtëna që nga fillimi i luftës në Ukrainë. Një total prej 16 dronësh u gjetën të shpërndarë në të gjithë vendin, tha më vonë të mërkurën ministria e brendshme e Polonisë.
Tani, aleatët e NATO-s e kanë diskutuar zyrtarisht situatën, të cilën zyrtarët polakë e kanë quajtur një “provokim rus”. Ja çfarë duhet të dini rreth aktivizimit të Nenit 4:
Çfarë është Neni 4 i NATO-s?
Aleanca transatlantike e mbrojtjes përdor parimin se një sulm ndaj njërit është një sulm ndaj të gjithëve. Neni 4 i traktatit të saj thotë se çdo vend anëtar mund ta sjellë zyrtarisht një çështje në vëmendjen e organit kryesor vendimmarrës të NATO-s, Këshillit të Atlantikut të Veriut, për t’u takuar dhe për të diskutuar hapat e mëtejshëm me aleatët.
Artikulli thotë: “Palët do të konsultohen së bashku sa herë që, sipas mendimit të ndonjërës prej tyre, integriteti territorial, pavarësia politike ose siguria e ndonjërës prej Palëve kërcënohet.”
Nuk duhet ngatërruar me Nenin 5, gurthemelin e aleancës, i cili thotë se një sulm i armatosur ndaj një aleati të NATO-s do të konsiderohet një akt dhune kundër të gjithë anëtarëve dhe do t’i ofrohet ndihmë e menjëhershme anëtarit në fjalë.
Diskutimi i shkaktuar nga Neni 4 mund të “çojë potencialisht në një formë vendimi ose veprimi të përbashkët në emër të Aleancës”, sipas NATO-s. Procesi i konsultimit është thelbësor sepse të gjitha vendimet e aleancës merren me konsensus.
Konsultimi që kërkoi Polonia u zhvillua të mërkurën në mëngjes në një takim të rregullt të Këshillit të Atlantikut të Veriut në Bruksel, Belgjikë.
Çfarë ka thënë Polonia në lidhje me aktivizimin e Nenit 4?
Kryeministri polak Donald Tusk njoftoi ndërhyrjet në hapësirën ajrore të vendit të tij të mërkurën, duke vënë në dukje se një “pjesë e madhe” e dronëve hynë nga Bjellorusia. Ai e quajti incidentin një “shkelje të paprecedentë” dhe konfirmoi se Polonia kishte thirrur Nenin 4 të NATO-s.
Zyrtarë të tjerë polakë kanë thënë se numri i madh i dronëve e bëri të qartë se ky ishte një akt i qëllimshëm nga Rusia. Prokurorët polakë thanë se të paktën disa nga dronët janë identifikuar si versione ruse të Shahed-it të projektuar nga Irani, i njohur si Gerbera.
Duke iu drejtuar parlamentit të Polonisë të mërkurën, Tusk tha se ndërsa nuk kishte arsye për të thënë se vendi ishte në gjendje lufte, ai ishte më afër një konflikti se çdo herë që nga Lufta e Dytë Botërore. Ai tha se Polonia po përballej me një “armik që nuk i fsheh qëllimet e tij armiqësore”.
Presidenti polak Karol Nawrocki tha të enjten: “Provokimi rus nuk ishte gjë tjetër veçse një përpjekje për të testuar aftësitë dhe reagimin tonë. Ishte një përpjekje për të kontrolluar mekanizmin e veprimit brenda NATO-s dhe aftësinë tonë për të reaguar.” Ai shtoi: “Faleminderit, sepse i kaluam të gjitha këto teste.”
Të enjten, Forcat e Armatosura të Polonisë njoftuan një kufizim të trafikut ajror në pjesën lindore të vendit deri më 9 dhjetor.
Vendi ka thënë gjithashtu se Këshilli i Sigurimit i OKB-së do të thërrasë një takim urgjent për të diskutuar inkursionet me dronë.
Ndërkohë, ministria e mbrojtjes e Rusisë tha në një deklaratë se kishte kryer një sulm kundër Ukrainës gjatë natës së të mërkurës. Ajo tha se “asnjë objektiv në territorin e Polonisë nuk ishte planifikuar për shkatërrim” dhe se dronët që përdor në Ukrainë kanë një rreze fluturimi jo më shumë se 700 kilometra (435 milje). Pa dhënë prova, Rusia e quajti incidentin “mite të përhapura vazhdimisht nga Polonia me qëllim përshkallëzimin e mëtejshëm të krizës ukrainase”.
Kur është aktivizuar Neni 4 në të kaluarën?
Neni 4 është aktivizuar shtatë herë të tjera që nga formimi i NATO-s në vitin 1949.
Kohët e fundit, Polonia, së bashku me Bullgarinë, Republikën Çeke, Estoninë, Letoninë, Lituaninë, Rumaninë dhe Sllovakinë, kërkuan të zhvillonin konsultime menjëherë pas pushtimit të plotë të Ukrainës nga Rusia në shkurt 2022.
Polonia më parë e kishte përdorur Nenin 4 në mars të vitit 2014, “pas tensioneve në rritje në Ukrainën fqinje, si rezultat i veprimeve agresive të Rusisë”, sipas aleancës. Ky veprim erdhi pas aneksimit të paligjshëm të Gadishullit të Krimesë nga Rusia .
Të gjitha thirrjet e tjera të rralla të Nenit 4 u bënë nga Turqia, e cila kërkoi konsultime në lidhje me kërcënimet që vinin nga Iraku dhe Siria. Turqia e aktivizoi Nenin 4 për herë të fundit në korrik 2015, pas sulmeve terroriste në vend.
Çfarë po thotë NATO tani?
Pas takimit të Këshillit të Atlantikut të Veriut të mërkurën, Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Mark Rutte tha se “aleatët shprehën solidaritet me Poloninë dhe dënuan sjelljen e pamatur të Rusisë”.
“Një vlerësim i plotë i incidentit është duke u zhvilluar. Ajo që është e qartë është se shkelja e mbrëmshme nuk është një incident i izoluar”, shtoi Rutte.
Të enjten, Komandanti Suprem i Forcave Aleate të NATO-s për Evropën, Gjenerali Amerikan Alexus Grynkewich, tha se ende nuk dihet nëse inkursioni me dron në Poloni ishte një akt i qëllimshëm apo i paqëllimshëm, sipas Reuters.
Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, sugjeroi që ndërhyrja në hapësirën ajrore mund të ketë qenë aksidentale.
