Koha e parashikuar e leximit: 6 minuta
04 shtator 2025
Republika e Pestë e themeluar nga Charles de Gaulle po duket gjithnjë e më e paqeverisshme. Sot legjislatura është e bllokuar, bisedimet për buxhetin po dështojnë dhe zhurmat për trazira sociale po bëhen gjithnjë e më të forta.
Politika franceze është aq e paralizuar saqë dorëheqja e Presidentit Emmanuel Macron, një ide që dikur pëshpëritej vetëm në korridoret e pushtetit, tani po debatohet hapur.
Por, ndërsa largimi i Macronit do të ishte një tërmet në skenën diplomatike evropiane, ka dyshime në rritje se kjo do të zgjidhë bllokimin që po pengon Republikën e Pestë.
Macron tashmë po kërkon me ngulm kryeministrin e tij të pestë në më pak se dy vjet, me shpresën se François Bayrou do të rrëzohet të hënën për shkak të masave të tij jopopullore për të ulur deficitin buxhetor të vendit, i cili është marramendës.
Por, a do të ishte në gjendje një kandidat i ri për kryeministër nga Macron të detyronte të kalonte miliarda euro shtrëngim buxhetor që vendi ka nevojë për të shmangur një krizë borxhi? Dhe a do të krijonin zgjedhjet e reja të parakohshme një shumicë të realizueshme? Asnjëri rezultat nuk duket i mundshëm. Dhe edhe nëse Macron do të jepte dorëheqjen, pasardhësi i tij pothuajse me siguri do të përballej me të njëjtat pengesa.
Për gati 70 vjet, institucionet e Republikës së Pestë Franceze kanë qëndruar në fuqi, pavarësisht se sa shpesh njerëzit dilnin në rrugë ose sa gjatë bënin grevë. Qeveritë vinin e shkonin, ndërsa presidentët, në pjesën më të madhe, zgjatën deri në fund të mandateve të tyre, megjithëse zakonisht më pak të popullarizuara sesa kur filluan.
Por sistemi duroi.
Sot legjislatura është e bllokuar, bisedimet për buxhetin po dështojnë dhe zhurmat për trazira sociale po bëhen gjithnjë e më të forta. Tregjet financiare janë të paqëndrueshme dhe vetë Bayrou po paralajmëron se Parisi përballet me një skenar të stilit grek nëse nuk frenon shpenzimet.
Në këtë sfond, kreu i Tubimit Kombëtar të ekstremit të djathtë, Jordan Bardella, dhe udhëheqësi i ekstremit të majtë, Jean-Luc Mélenchon, partitë e të cilëve së bashku përbëjnë një të tretën e vendeve në Asamblenë Kombëtare, po bëjnë thirrje hapur që presidenti të largohet.
Biseda më e gjerë rreth largimit të tij nuk është më e çuditshme dhe tani përfshin komentatorë politikë me reputacion dhe disa figura nga qendra e djathtë.
“Po e dëgjojmë këtë edhe nga zëra pranë kampit të Macroni”, tha Mathieu Gallard, një anketues në Ipsos France, duke shtuar se “shqetësimi është real”.
Macron ende shihet si jashtëzakonisht i pamundur për t’u dorëzuar. Largimi i tij i parakohshëm në një kohë kur zgjedhjet presidenciale nuk janë të planifikuara deri në vitin 2027, nuk do të zgjidhte rrëmujën.
Sondazhet tregojnë se zgjedhjet e reja legjislative në javët e ardhshme ka shumë të ngjarë të sjellin një tjetër parlament të varur me disa vende më shumë për Tubimin Kombëtar të ekstremit të djathtë të Marine Le Pen.
“Politikanët gabimisht besojnë mitin se francezët zgjedhin një udhëheqës dhe më pas i japin atij një shumicë parlamentare funksionale për të vepruar”, tha eksperti francez i kushtetutës Benjamin Morel.
Kjo ide, tha Morel, ishte një tjetër viktimë e fitores së Macron në vitin 2017 si një përçarës liberal që shkatërroi traditën dypartiake të Francës. Vijat e ndara politike që dolën nga rrënojat, në një kthesë mizore të fatit, janë rikthyer për ta përndjekur atë.
“Nuk kam parë kaq shumë pasiguri që kur isha student në vitin 1968”, tha Eric Chaney, ish-kryeekonomist i firmës së sigurimeve AXA, duke iu referuar protestave të majit 1968 që e çuan Francën në një ngërç dhe çuan në ndryshime të thella shoqërore dhe politike.
“Papritmas, nuk e dini se çfarë po ndodh me ekonominë tuaj, me qeverinë tuaj”, tha Chaney.
Udhëheqësi i ri, të njëjtat probleme
I njohur për kokëfortësinë e tij, Macron shpesh e ka hedhur poshtë mundësinë e një largimi të parakohshëm.
47-vjeçari i qendrës ka qenë një forcë dominuese dhe gjithnjë e më polarizuese në politikën franceze gjatë tetë viteve, ndërsa premtimet e tij për ta shndërruar vendin në “kombin e startup-eve” nuk janë përmbushur plotësisht.
Presidenti e di shumë mirë se ka pak shenja që politikanët francezë janë të përgatitur të lënë mënjanë përçarjet e tyre dhe të zgjidhin problemin e buxhetit për të mirën e kombit.
Në të vërtetë, atmosfera në Francë është krejtësisht jobashkëpunuese, tha Gaspard Gantzer, një ish-këshilltar i Presidentit socialist francez François Hollande.
“Ne do të vazhdojmë ta thellojmë deficitin, asgjë nuk do të ndodhë dhe situata thjesht do të përkeqësohet”, tha ai.
Por partitë opozitare franceze do të gaboheshin po të mendonin se mund të kalojnë nëpër kryeministra të rinj, zgjedhje të reja dhe madje edhe zgjedhje të parakohshme presidenciale pa gëlltitur ilaçin e hidhur që qeveritë e njëpasnjëshme të Macron janë përpjekur të administrojnë, tha Chaney.
“Nëse njerëzit fillojnë të mendojnë se nuk është aq keq, mund të jetojmë me deficite, po shkojmë drejt një krize të plotë”, shtoi Chaney.
Sipas tij, “Gjermania do të fillojë të mendojë se Franca është një problem serioz dhe BQE-ja [Banka Qendrore Evropiane] nuk do të jetë në gjendje të ndihmojë qeverinë franceze të menaxhojë borxhin e saj.”
Gjermania, thotë Chaney, mund të vendosë kushte për çdo ndihmë që BQE-ja i jep Francës.
Por edhe nëse Berlini do të ishte në gjendje ta detyronte establishmentin politik francez, a do ta ndiqte Franca shembullin? Nëse protestat e jelekverdhëve të viteve 2018 dhe 2019, protestat për pensionet e vitit 2023 dhe thirrjet aktuale për një mbyllje kombëtare janë diçka që duhet marrë parasysh, një publik gjithnjë e më skeptik dhe i shqetësuar ka pak oreks për sakrifica dhe masa shtrënguese.
Sa i përket heqjes së Macronit, Franca është një vend i zhytur në histori revolucionare mbretërvrasëse dhe i kupton si tërheqjet, ashtu edhe kurthet e dhënies së pushtetit shefit.
Është e lehtë të kërkosh kokën e tij, por duhet të jesh gati për kaosin që vjen më pas.
