Koha e parashikuar e leximit: 3 minuta
08 dhjetor 2025
Tri ndërmarrje të Elektroprivredës së Serbisë (EPS) – Termocentralet e Kosovës, Minierat Sipërfaqësore të Kosovës dhe Elektrokosmet – që figurojnë me seli në Kosovë, kanë borxhe të akumuluara mbi 580 milionë euro, sipas raporteve financiare të publikuara në Regjistrin Ekonomik të Serbisë.
Edhe pse kanë adresa në Kosovë, këto kompani nuk operojnë në vend dhe funksionojnë nga Beogradi, me mbi 3.100 punonjës. Prodhimi dhe shpërndarja e energjisë elektrike në Kosovë është nën kontrollin e kompanive kosovare, ndërsa tri ndërmarrjet serbe ofrojnë kryesisht shërbime ndihmëse brenda sistemit energjetik serb, si riparime, mirëmbajtje dhe lexim matësish.
Sipas analizës së Radios Evropa e Lirë, këto tri kompani shpallin tenderë dhe lidhin kontrata me vlerë miliona euro, për furnizime me automjete, karburante, pajisje ndërtimi, kompjuterë dhe shërbime të ndryshme. Shumica e kontratave fitohen nga kompani që nuk kanë konkurrencë. Vetëm gjatë vitit 2025, tri ndërmarrjet lidhën mbi 80 kontrata me vlerë mbi 5 milionë euro.
Ekspertët e konsiderojnë këto shpenzime si “shpenzim të pastër”, pasi tri kompanitë nuk kryejnë aktivitetet për të cilat janë themeluar dhe janë të varura financiarisht nga EPS-i. Vetëm për paga, EPS-i ka transferuar mbi 54 milionë euro për vitin 2024.
Detajet për secilën kompani:
- Termocentralet e Kosovës: Me mbi 770 punonjës, kompania ka humbje totale mbi 355 milionë euro dhe ofron shërbime ndihmëse për EPS-in. Në vitin 2025, lidhën 50 kontrata me vlerë rreth 970 mijë euro.
- Minierat Sipërfaqësore të Kosovës: Me mbi 1.900 punonjës, kompania ka borxhe mbi 111 milionë euro, por gjatë vitit 2025 lidhën 23 kontrata me vlerë mbi 3 milionë euro.
- Elektrokosmet: Me 441 punonjës, kompania ka humbje totale mbi 115 milionë euro dhe gjatë vitit 2025 ka lidhur kontrata me vlerë mbi 1 milion euro, për furnizime me karburante, mirëmbajtje automjetesh dhe pajisje të ndryshme.
Selitë e këtyre kompanive në Kosovë janë të regjistruara “vetëm në letër”, ndërsa aktiviteti real zhvillohet në Beograd. Prania e tyre në Kosovë nuk njihet nga autoritetet lokale dhe operimi i tyre në territorin e Kosovës është ndaluar që pas vitit 1999.
Ekspertët dhe Këshilli Fiskal i Serbisë e kritikojnë këtë situatë, duke e konsideruar si keqpërdorim të fondeve publike. Reforma e EPS-it, e kërkuar edhe nga Fondi Monetar Ndërkombëtar, po zbatohet me qëllim përmirësimin e efikasitetit dhe transparencës, por nuk ka qartësi se si do të ndikojë kjo te kompanitë me seli “fiktive” në Kosovë.
