Koha e parashikuar e leximit: 8 minuta
08 dhjetor 2025
Bjeshkët e Nemuna – të njohura edhe si Alpet Shqiptare – prej kohësh mbartin legjenda që i lidhin me mallkime të lashta ose krijime djallëzore, por sot ato po tërheqin aventurierë që kërkojnë eksperienca ekstreme në natyrë. Terreni i tyre i largët dhe i ashpër, që shtrihet ndërmjet Shqipërisë, Kosovës dhe Malit të Zi, po bëhet një destinacion i veçantë për heli-skiatorët.
Një fluturim me helikopter mbi majat e mbuluara nga bora në rreth 2,200 metra lartësi shndërrohet në një sfidë të vërtetë për pilotët. Piloti gjerman Detlef Gensel, i cili përcjell skiatorët në disa prej zonave më të paarritshme të vargmaleve, shpesh nuk mund të ulët plotësisht helikopterin për shkak të terrenit të papërshtatshëm. Ai qëndron pezull mbi borë, me majat e këmbëve mbështetëse që prekin lehtë sipërfaqen, ndërsa pasagjerët zbresin me shpejtësi nën rrymat e forta të helikës.
Pasi pajisjet e skijimit dhe mjetet e sigurisë kundër ortekëve shkarkohen, helikopteri largohet, duke lënë grupet në majat e izoluara të vargmalit. Këto zona janë ndër më të egra në Evropë: me lugina të thella, pyje të rralluara dhe majat e mprehta që u kanë dhënë malit famën e tij. Ujqit, arinjtë dhe rrëqebujt vazhdojnë të enden lirisht, ndërsa vendbanimet blegtorale mbeten të izoluara, sidomos gjatë dimrit.
Ekipet e aventurierëve qëndrojnë në Luginën e Valbonës, në anën shqiptare të parkut kombëtar, nga ku nisen drejt rreth 1,500 kilometrave katrorë terren të virgjër alpin. Mungesa e infrastrukturës – pa ski-lifte, pista të mirëfillta apo qasje të lehtë – e kthen këtë zonë në një parajsë të vërtetë për ata që kërkojnë skijim të egër dhe të paprekur.
Bjeshkët e Nemuna po fitojnë gjithnjë e më shumë vëmendje ndërkombëtare si një nga destinacionet më të rralla të heli-skiut në Evropë, falë natyrës së tyre të papërkulur dhe aventurës që ofrojnë.
Shteti ishte pothuajse plotësisht i izoluar nga bota e jashtme nga viti 1945 deri më 1991, nën diktaturën staliniste të Enver Hoxhës. Një tiran vrasës me prirje për pastrime të rregullta dhe për filmat e Norman Wisdomit (të vetmit filma perëndimorë të lejuar në vend), Hoxha kultivoi një mentalitet paranojak dhe të rrethimit. Dëshmia e kësaj ishte e dukshme nga dritarja e makinës sonë, në bunkerët e betonit që rrënoheshin dhe ishin të shpërndarë në peizazh, një për çdo kilometër në disa vende. Më shumë se 175,000 u ndërtuan në të gjithë Shqipërinë, sipas Sebit, për t’u mbrojtur nga një pushtim i imagjinuar që kurrë nuk ndodhi.
Regjimi u rrëzua më 1991, dhe ekonomia shqiptare ndoqi të njëjtin rrugëtim. Vendi shpëtoi me aq sa mundej nga një lloj lufte civile që shkatërroi Jugosllavinë fqinje, por populli i tij vuajti, veçanërisht në rrethin e Tropojës, rreth Luginës së Valbonës, ku konflikti kaloi kufirin nga Kosova.
Megjithatë, shohim gjithashtu shenja inkurajuese të rimëkëmbjes më të fundit të rajonit. Në rrugët e Bajram-Currit, qyteti më i madh i rrethit të Tropojës, ka shumë makina të reja, shumica prej tyre SUV-e të mëdha me targa britanike. Kur dikush bën shaka se ato duhet të jenë të vjedhura, Onur Decani, menaxher i logjistikës në “Heliski Albania”, i korrigjon butësisht duke thënë se më me gjasë janë sjellë këtu nga diaspora, e cila po zgjedh gjithnjë e më shumë të kthehet. Hoteli “Margjeka”, që shërben si bazë operative për kompaninë, është një nga disa biznese që kanë dalë në Luginën e Valbonës gjatë dhjetëvjeçarit të fundit.
“Kur e hapëm në 2012, ishim vetëm ne dhe dy të tjerë”, shpjegon Janet Margjeka, matriarke e familjes lokale sipërmarrëse që menaxhon pronën me 19 dhoma. “Tani ka shumë të tjerë, dhe shtuam një kat të ri me dhoma shtesë më 2015”. Që nga viti 2019, kur “Heliski” solli të parët vizitorë, ata kanë qenë në gjendje të qëndrojnë të hapur edhe gjatë dimrit.
Atmosfera në hotel është e ngrohtë dhe mikpritëse, me fëmijët e Margjekës që lëvizin brenda dhe jashtë dhe herë pas here praktikojnë anglishten te ne. Ndërkohë, stafi i saj ofron një rrjedhë të vazhdueshme ushqimesh të shijshme lokale, duke përfshirë ajvarin shtëpiak – salcë e pjekur me speca të kuq që gjendet kudo në Ballkan – dhe flinë, ushqim i veriut të Shqipërisë i bërë nga petë të shtresuara dhe kos i thartë.
Një mbrëmje para darkës, ecim poshtë rrugës për një pije te “Valbona Resort & Spa”, hoteli më i ri i luginës. I hapur më 2024, është një nga disa që janë hapur këtu vetëm gjatë vitit të fundit. Ndërtesa tetëkatëshe me fasadë xhami ofron një alternativë më luksoze ndaj Margjekës dhe është një dëshmi konkrete se si turizmi po ndihmon ta transformojë fatin e Valbonës. “Është e shkëlqyer, do të donim më shumë skiatorë dhe vizitorë dimërorë”, shpjegon Ervin Ponari, menaxheri.
Fushat e fuqisë
Udhëzuesit malorë, Paul Swail, John McCune dhe Will Sim, janë profesionistë të përkryer dhe shoqëri e këndshme. Ky është sezoni i tyre i parë në Shqipëri me Sebin, por ata janë jashtëzakonisht të entuziazmuar për potencialin.
“Terreni këtu është mahnitës, dhe Sebi ka një ekip të fortë”, thotë Paul. “Prapë, në rastin e Antes, fjalë për fjalë.” Ante Pashaliq, menaxheri i lidhjes për operacionet me helikopter, mbush çdo dhomë ku hyn, si me trupin e tij 2 metra, ashtu edhe me ngrohtësinë e personalitetit të tij. Ndërsa secili anëtar i ekipit ka rolin e tij, personi kryesor i “Heliski Albania” është pa dyshim Detlef Gensel.
Nëse pilotimi i një helikopteri është paksa si të jesh baterist, me çdo gjymtyrë që lëviz krejtësisht në mënyrë të pavarur ndërsa njëkohësisht qëndron në sinkron të përkryer, atëherë të shikosh Detlefin duke fluturuar është si të ulesh pranë skenës me të ndjerin dhe të madhin Charlie Watts. Ai i ka të gjitha aftësitë e një mjeshtri të muzikës jazz, por kurrë nuk është mburracak, duke menaxhuar ritmin dhe lartësinë e rotorëve me lëvizje të kontrolluara dhe duke qëndruar gjithmonë i qetë në radio. I trajnuar në Gjermaninë e tij, ku gjithashtu mësoi të skijojë, ai është me shumë distancë piloti më i mirë i heli-skisë, me të cilin kam pasur kënaqësinë të fluturoj.
Pas reshjeve të dendura të borës që na mbajnë të bllokuar në bazë për disa ditë, vendosim alarmin për orën 6 të mëngjesit në ditën kur pritet të pastrohet moti. Zgjohemi dhe gjejmë retë ende prezente. Fluturimi duket i pamundur. Por kur droni ynë i kamerës përshkon shtresën e ulët të reve dhe zbulon qiell të pastër mbi ne, Detlefi bën një plan. Duke ngritur helikopterin, fluturojmë poshtë pemëve në fund të luginës derisa arrijmë në Bajram-Curr. Atje, ashtu siç parashikohej, qielli është i pastër dhe ngjitemi drejt rrezeve të shkëlqyera të diellit.
Mëngjesi kalon shumë shpejt, duke bërtitur derisa ne ngremë re të buta bore çdo herë që mbërthejmë skajet e skive. “Shumë nga këto zona nuk janë skijuar ende”, thotë Detlefi, përderisa fluturojmë drejt rrëzimit tjetër. “Jo vetëm këtë sezon, por kurrë.”
Rruga jonë përfundimtare na çon poshtë shpateve të buta të një maje në anën jugore të Luginës së Valbonës. Nga këtu lart, reja e ulët që na kishte shqetësuar në mëngjes duket e bukur, një det i shkumëzuar si kapuçino që mbulon luginën poshtë. Poshtë saj ndodhet hoteli “Margjeka”, pjesa tjetër e ekuipazhit dhe bota reale. Por këtu lart, edhe njëherë jemi të vetëm. Para nesh është vetëm një fushë me borë të pacenuar. Dhe poshtë, e vendosur mbi një shkëmb, shfaqet forma e kuqe e ndritshme e helikopterit të Detlefit, duke pritur për të na çuar në shtëpi.
