Koha e parashikuar e leximit: 4 minuta
18 qershor 2025
Pesë tunele që futen në një grup malesh, një strukturë e madhe mbështetëse dhe një perimetër i gjerë sigurie… Kjo është e gjitha që mund të shihni nga uzina misterioze e pasurimit të karburantit Fordow e Iranit nga imazhet e fundit satelitore.
Kompleksi sekret dhe i ruajtur me shumë kujdes, i ndërtuar pranë qytetit të shenjtë të Qomit, ka nxitur spekulime rreth natyrës dhe madhësisë së tij të vërtetë që kur u bë publik për herë të parë në vitin 2009.
Një pjesë e asaj që dimë për të, thotë CNN, vjen nga një thesar dokumentesh iraniane të vjedhura vite më parë nga inteligjenca izraelite.
Sallat e saj kryesore janë rreth 80 deri në 90 metra nën tokë, të sigurta nga çdo bombë ajrore që dihet se posedohet nga Izraeli, duke e bërë shkatërrimin e objektit nga ajri një detyrë pothuajse të pamundur.
Ndërsa udhëheqja e Iranit është e tronditur nga një seri sulmesh shkatërruese izraelite, disa analistë thonë se është në Fordow ku Irani mund të nxitojë të shndërrojë rezervat e uraniumit të pasuruar në një bombë bërthamore.
Izraeli e ka shënjestruar objektin ditët e fundit, por, sipas Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (IAEA), deri më tani ose nuk ka qenë i gatshëm, ose nuk ka qenë në gjendje, ta dëmtojë atë.
Teherani prej kohësh ka pohuar se objektivat e programit të tij bërthamor janë paqësore, por Fordow ka qenë në qendër të shqetësimit lidhur me ambiciet e Iranit.
“Madhësia dhe konfigurimi i këtij objekti është i papajtueshëm me një program paqësor”, tha presidenti i atëhershëm i SHBA-së, Barack Obama, në vitin 2009, ndërsa ai, së bashku me presidentin e atëhershëm francez, Nicolas Sarkozy, dhe kryeministrin britanik, Gordon Brown, i zbuluan botës ekzistencën e Fordow.
Vetëm disa ditë para njoftimit, iranianët, me sa duket duke e ditur se agjencitë perëndimore kishin mësuar për impiantin, i thanë IAEA-s dëshirën e tyre për të ndërtuar një impiant të ri për pasurimin e karburantit. Në atë kohë, ndërtimi në Fordow kishte filluar prej vitesh.
Teherani kundërshtoi akuzat, por dënimi edhe nga aleati Rusia dhe shqetësimet nga Kina i lanë pak hapësirë për të manovruar.
Ndërtimi filloi në fillim të viteve 2000
SHBA-të dhe aleatët e tyre nuk kanë dhënë shumë detaje se kur filloi ndërtimi i Fordow, por imazhet satelitore historike të disponueshme publikisht tregojnë punime në vend që nga viti 2004, me fotografi që zbulojnë dy struktura katrore të bardha aty ku ndodhen hyrjet e tunelit sot. IAEA thotë se ka imazhe shtesë që tregojnë ndërtime që nga viti 2002.
“Fordow është në fakt një projekt që filloi gjatë asaj që ne e quajmë programi i armëve bërthamore të rrëzimit të fillimit të viteve 2000”, tha David Albright, kreu i Institutit për Shkencë dhe Siguri Ndërkombëtare (ISIS) me seli në Uashington, një institucion jopartiak i dedikuar për ndalimin e përhapjes së armëve bërthamore. “Ideja ishte që ata (iranianët) të prodhonin uranium të gradës së armëve në atë uzinë dhe të merrnin uranium të pasuruar dobët nga programi bërthamor civil në Iran.”
Ambasadori i Izraelit në SHBA, Yechiel Leiter, deklaroi se vetëm Shtetet e Bashkuara zotërojnë bombën e nevojshme për të goditur centralin e mbrojtur bërthamor Fordow në Iran. Në një intervistë për Merit TV, ai theksoi se SHBA duhet të vendosin nëse do të ndjekin këtë rrugë, por shtoi se ekzistojnë edhe mënyra të tjera për të trajtuar objektivin.
Një raport i marsit nga Instituti Mbretëror i Shërbimeve të Bashkuara (RUSI) vlerëson se Fordow është jashtë mundësive të bombardimeve ajrore izraelite dhe madje edhe bombat depërtuese amerikane GBU-57 do të kërkonin sulme të përsëritura për të depërtuar në thellësinë e duhur.
Ekspertët sugjerojnë alternativa si shkatërrimi i tuneleve hyrëse dhe i sistemit të ventilimit, që do ta çaktivizonin përkohësisht objektin. Megjithatë, ata paralajmërojnë se Fordow është vetëm një pjesë e programit bërthamor iranian dhe rreziku mbetet edhe jashtë këtij objekti.
